Telegrafie – de ‘oerknal’ van het Internet

Telegrafie betekent letterlijk vertaald: Verreschrijven. Daarom wordt in officiële teksten ook RTTY (telex) als ’telegrafie’ aangemerkt .

Morsetelegrafie, dat is de correcte benaming, hebben wij aan de – matig succesvolle – Amerikaanse kunstschilder Samuel Finley Breese Morse te danken, geboren op 27-4-1791. De toepassing van elektrische stroom was net uitgevonden, en deze nieuwigheid had zijn grote interesse.
Of de morsecode, bestaande uit combinaties van strepen en punten voor de verschillende leestekens (bij Morse waren dit zaagtandachtige patronen), door hem of door zijn zakenpartner Alfred Vail is ontwikkeld, zijn de meningen verdeeld.

Claude Chappe 1763 - 1805De gecodeerde berichten werden toen via landlijnen verzonden door de posterijen en treinstations in de VS. Vóór die tijd was het snelste berichtentransportmiddel Monsieur Chappe’s optische wijzertelegraaf, die ’s nachts niet en bij mist slechts beperkt bruikbaar was.
Of anders zo snel als een schip tussen de continenten voer, zodat nieuws na weken en maanden nog steeds ‘het laatste nieuws’ was in het ontvangende land!

Eind 20e eeuw deed de Italiaan Guglielmo Marconi – in feite de eerste radiozendamateur – zijn proeven met draadloze telegrafie. Rond de eeuwwisseling was deze net ver genoeg, om communicatie tussen de wal en het schip buitengaats te realiseren. Dat is niet eens zo lang geleden!

Tussen 1900 en 1905 werden wereldwijd in rap tempo kuststations opgericht, zoals ook Scheveningen Radio in 1904. Deze werkten allen op nog betrekkelijk lage frequenties met daarvoor noodzakelijke huizenhoge vermogens. De hogere frequenties werden als ‘nutteloos’ beschouwd en overgelaten aan hierin geïnteresseerde leken: de oervaders van de huidige radioamateurs!

Het duurde niet lang of de eerste intercontinentale morseverbindingen op deze hogere frequenties, met ‘astronomisch lage’ vermogens  van tientallen watts, waren een feit. Uiteraard begonnen door deze resultaten de overheden in elk land ook interesse te tonen.
Wereldwijd kwamen de baanbrekende radioamateurs in een benarde positie; er werd overwogen om radiocommunicatie uitsluitend voor het leger toe te staan en afluisteren, laat staan zelf in de lucht te komen, streng te straffen!
Guglielmo Marconi keurde dit ten zeerste af. Er werd een systeem van licenties ontwikkeld, zodat ook leken na bewezen kennis van zaken, waartoe ook het beheersen van de morsetelegrafie behoorde, hun eigen apparatuur mochten bouwen en verbeteren voor proefnemingen.
De eerste officieel erkende radioamateurs!

Na de draadloze morsetelegrafie deed telefonie haar intrede, vervolgens RTTY (telex is in rechte lijn een voor kantoorgebruik geschikt gemaakte morsecode, ze maakte de voor kantoorcommunicatie in dienst te nemen telegrafist overbodig), fax, en vooral de laatste 25 jaren alle mogelijke soorten van computercommunicatie.

Vele verbeteringen in de overdracht van radiosignalen zijn aan radioamateurs te danken; de verreschrijf-mode TOR zelfs aan Nederlandse radioamateurs.

Morsetelegrafie nú

Nog geen 100 jaar na de eerste ingebruikneming van radiotelegrafie is deze in de jaren 90 van de vorige eeuw, daar waar ze als eerste haar intrede deed: in de scheepvaart, alweer afgeschaft.
Bij het leger wordt ze in de marge nog gebruikt (interceptiediensten).
Andere modes – allen afstammend van deze oervorm van berichtenoverbrenging – hebben deze intussen meer dan alleen vervangen voor het overbrengen van berichten in woord, beeld en geluid. Het ultieme daarvan is (momenteel) het Internet!
Maar bij radioamateurs is draadloze morsetelegrafie nog springlevend! Ook nu nog, na het afschaffen van de morse-examens.

In deze oude mode zijn overdrachtsfouten ook onder slechte condities zeldzaam. Er hoeft niet gespeld te worden zoals bij telefonie en er zijn heel wat minder watts en veel eenvoudiger antennes nodig om toch goed mee te kunnen draaien.

Morse is ook búiten de radiosector nuttig en heeft zo al menig leven gered!
Morse kan gegeven worden per lichtsignaal (lichtknop aan en uit op een op drift geraakte boot nabij de wal); inknijpen PTT-knop op de microfoon mocht het spraakgedeelte van de set defect zijn; per kloptekens (mijnwerkers na een ongeluk).
Eenzaam opgesloten verzetsmensen in gevangenissen konden tóch met elkaar communiceren door met een voorwerp over de verwarmings- of waterbuizen in hun cel te strijken en te kloppen.

Morsetelegrafie heeft zijn sterke kanten heden ten dage nog in zeer marginale situaties van het dagelijkse leven. Daar kan geen moderne mode tegenop, omdat die te veel én goed functionerende techniek vereist! Knoop dat a.u.b. in de oren!

Beheersing van morsetelegrafie heeft zelfs al mensen geholpen, die door de ziekte Guillain-Barré zijn overvallen. Deze ziekte doet de hele mens (tijdelijk, maar dit kan jaren duren) verlammen , m.u.v. de oogleden! Hiermee kan de patient dus nog in morsecode communiceren, behoeftes kenbaar maken resp. gewoon een hele conversatie zoals in normale tijden onderhouden – mits zijn tegenpartij de morsecode beheerst!

Voor de een is Morsetelegrafie slechts een zenuwslopend fluittoontje, voor de CW-minnende radioamateur echter een mooi ritme, dat hij niet voor langere tijd wil en kan missen!

Monika PA3FBF (SK)